Morgen is het 4 mei. Nationale Herdenkingsdag. Mooi, pijnlijk en ook controversieel. Kijk maar naar de Duitsers die niet herdacht mochten worden vorig jaar. Het gedicht dat niet werd voorgelezen. Wie herdenken we en doen we dat wel echt?
Twee minuten stilte om acht uur. Even stopt voor ons de wereld met draaien. We denken aan oorlogsslachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Joden in concentratiekampen. Denken we ook aan de Indonesiërs en Nederlanders in de Jappenkampen? Denken we ook aan eerdere slachtoffers? Denken we aan militairen in Afghanistan? Duitsland heeft geen herdenkingsdag. Toch hebben ze daar ook mensen verloren.
‘Onze’ slachtoffers
Volgens Adriaan van Dis, gisteren bij Pauw & Witteman, moeten we andere oorlogen hierbuiten houden. Vier mei draait om het herdenken van de Tweede Wereldoorlog en niks anders. Jessica Durlacher vond dat we het daarom ook alleen moesten houden bij het herdenken van ‘onze’ slachtoffers. Duitsers die tot hun laatste snik voor Hitler vochten en zijn omgekomen in ons land, mogen we niet herdenken. Tegelijkertijd zegt diezelfde Durlacher dat het niet uitmaakt wat je denkt of dus aan wie, maar dat het gaat om twee minuten tijd om te herdenken.
Jappenkamp
Ik hoef niemand te herdenken. Ik ken geen mensen die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog. Wel denk ik aan iedereen die iemand verloren heeft. Ook aan de Duitsers. Ook aan de niet-Joden, ook aan de Japanners. Mijn tante heeft in een Jappenkamp gezeten. Dat heeft veel indruk gemaakt. Nooit wordt er in haar huis geschreeuwd, nooit wordt er eten weggegooid. Nooit. Ik bewonder haar om hoe fier rechtop ze staat na alles wat ze heeft meegemaakt. Ik herdenk de onschuld die ze in die tijd is verloren.
Kracht
Zij is naar Japan gegaan. Is haar onderdrukkers onder ogen gekomen. Heeft gepraat, gelachen, gehuild. Daarin schuilt in mijn ogen zo ontzettend veel kracht. Meer kracht dan een prachtig gedicht dat de essentie raakt van die periode verbannen van het podium. Meer kracht dan de graven van Duitsers vermijden op de dag waarop zij juist zo’n grote rol hebben gespeeld.
Confronteren
Verdriet slijt niet. Wel komen er nieuwe generaties. Generaties zoals die waar ik bij hoor, die alles alleen maar meekrijgen vanuit het gevoel dat familieleden of kennissen overbrengen. Laat dat gevoel oprecht zijn. Herdenken moet iets moois zijn. Maar herdenken betekent ook geconfronteerd worden met wat er is gebeurd. En oorlog is nooit zwart-wit. Niet alle Duitsers waren slecht. Niet alle Joden waren goed. We herdenken een oorlog en haar slachtoffers. Zonder discriminatie.
Totdat we daartoe in staat zijn, denk ik inderdaad dat we andere oorlogen hierbuiten moeten laten.